Ondernemen zonder verliezers; zo pak jij dat aan!

Meer impact maken met jouw bedrijf

Jan Jonker was keynote speaker tijdens de break-outsessie van Platform Ondernemer en Maatschappij (POM) op Trendship 2024 . De emeritus hoogleraar Duurzaamheid en Circulair Ondernemen is gespecialiseerd in nieuwe businessmodellen en duurzaam(heid) organiseren. Het thema van deze sessie was:  Hoe maak je als bedrijf meer positieve impact (sociaal en ecologisch), terwijl je business “gewoon” door gaat? POM-voorzitter Roelof de Vries ging met hem in gesprek.

Roelof: “Hoe ben je in de wereld van duurzaamheid beland?”
Jan: “Dat is al weer meer dan 30 jaar geleden. Ik kon het woord toen nog niet eens spellen. Via mijn werk als consultant kwam er vraag naar en ben ik me in het onderwerp gaan verdiepen. Ik had toen nog werkelijk geen idee en had tot die tijd ook nog niets gemist. De trein reed al wel waar ik op stapte. In de eerste vijf jaar heb ik me afgevraagd: Waar gaat dit over?”

Roelof: “Hoe ben je begonnen?”
Jan: “Door korte artikelen en compacte boekjes te schrijven over het onderwerp. Dat is mijn manier van gevoel bij dingen te krijgen. Eind jaren negentig kwam daar ook onderwijs bij. Het waren toen nog hele kleine klasjes. Heel anders dan op het eind van mijn officiële loopbaan: toen had ik collegezalen vol met meer dan 600 studenten.
Ik heb me vooral gericht op de bedrijfskundige kant van duurzaamheid. Daarmee heb ik in die jaren veel bereikt, maar óók heel veel niet. Dat laatste maakt me verdrietig. Alles staat zogezegd in de startblokken, maar in zijn totaal werkt het nog onvoldoende. Het grijpt niet in elkaar. Veel binnen de duurzaamheid is uitgesplitst in groepjes, sub-groepjes en dan weer sub-sub-groepjes. De deelnemers hieraan praten niet met elkaar; polariseren soms zelfs. Daardoor merk je er per saldo veel te weinig van. Ook lijkt het alsof de mensen in een parallel universum leven; ze zijn zich niet bewust van wat er op ons afkomt.  Gelukkig is er veel wettelijk verankerd.”

Roelof: “Welke kant zouden we op moeten?”
Jan: “Wat mij betreft moeten we toe naar een nieuw sociaal en ecologisch contract in plaats van het politiek en strategisch gebruikelijke pappen en nathouden. We blijven maar doorgaan met een gedeeltelijk aanpak; er is geen overall inspirerende visie. Wat mij betreft is er een nieuwe, integrale, visie nodig met een concrete aanpak die dat realiseert.”

Roelof: “Heb je een idee van een oplossingsrichting?”
Jan: “Wat een afschuwelijk vraag… Duizenden mensen zijn heel moedig aan het prutsen of anders gezegd integer aan het ontdekken. Een antwoord ligt in nieuwe vormen van collectiviteit. Dat hebben we afgedankt in het verleden en de verantwoordelijkheid bij bedrijven gelegd. Met als effect een enorme versnippering, het afbouwen van collectiviteit en de gezamenlijke verantwoordelijkheid van het samen onderhouden. Bijvoorbeeld een woonwijk; als je een wijk bekijkt vanuit collectiviteit, krijg je compleet andere en betere oplossingen dan de nu gebruikelijke.”

Roelof: “Hebben we dan geen bedrijven meer nodig?”
Jan: “Nee, dat is onzin. We kunnen er niet zonder. We moeten alleen zoeken naar nieuwe vormen van collectiviteit. Om een meer leefbare samenleving te realiseren.”

Roelof: Wat hebben de bezoekers die jouw sessie bezochten kunnen oppikken?
Jan: “Misschien is de belangrijkste boodschap die ik heb gegeven is dat we met z’n allen in de afgelopen 20 jaar in een tijd van transitie zijn beland. Dat de zekerheden van het verleden geen enkele garantie bieden voor de zekerheden van de toekomst. Dat de snelheid waarmee de bekende zekerheden afkalven steeds meer toeneemt. Kijk om je heen; we rollen we van de ene sociale of ecologische crisis in de andere. Wat mij betreft betekent dat dat we daar een nieuw verhaal om heen moeten bouwen, die niet is gebaseerd op het oude verhaal van geld en financiële waarde. Dat vertaalt zich dan in een nieuwe generatie businessmodellen. Daar heb ik onderzoek naar gedaan en daar heb ik het tijdens de sessie tijdens Trendship over gehad. Wat zijn de te verwachten ontwikkelingen? De ondernemer heeft en houdt de verantwoordelijkheid voor zijn producten. Met de aanpak met nieuwe business-  en verdienmodellen  zijn er mooie kansen voor een bedrijf of organisatie. Veel bestaande businessmodellen zijn niet houdbaar. Als bijvoorbeeld 5% van de nu door producenten veroorzaakte kosten zoals omgevingsvervuiling worden gedragen door datzelfde bedrijf en niet door de maatschappij, zouden veel bedrijven al omvallen. Daarmee is de transitie binnen het bedrijf  en verandering in de keten ook nog eens keihard nodig om te overleven. Tegelijker tijd ga je ook meer maatschappelijke waarde creëren. En het mooie is: ondernemen wordt er ook nog eens veel interessanter en leuker van! Dat leert de ervaring van ondernemers die hier al mee zijn begonnen.”